رجوع زوجه ( غیر مدخوله ) به بذل در طلاق خلع

عبارت “رجوع زوجه به بذل در طلاق خلع غیرمدخوله” ممکن است دشوار به نظر برسد، به همین جهت در این مطلب ابتدا با تعاریفی آشنا خواهید شد و سپس در انتها به پاسخ سوال زیر خواهیم رسید:

 آیا اگر مردی همسر خود را که غیر مدخوله است به طلاق خلع مطلقه کند، آیا زوجه می تواند به بذل رجوع کند یا خیر؟

انواع طلاق

الف) طلاق رجعی

طلاق رجعی یکی از انواع طلاق در فقه اسلامی است که در آن مرد می‌تواند در مدت عده (مدتی که زن پس از طلاق باید منتظر بماند و نمی‌تواند ازدواج دیگری داشته باشد) بدون نیاز به عقد جدید به زندگی مشترک بازگردد. مستند به ماده 1148 قانون مدنی طلاق رجعی به این معناست که شوهر در زمان عده حق دارد از آن رجوع کند. لذا این نوع طلاق پس از آنکه طلاق انجام شده است ، به واسطه فعل یا لفظی که دلالت بر رجوع دارد، قابل برگشت است.

ماده 1148 قانون مدنی :

در طلاق رجعی برای شوهر در مدت عده حق رجوع است.

ویژگی‌های طلاق رجعی:

حق رجوع مرد: در طلاق رجعی، مرد در طول مدت عده می‌تواند بدون رضایت زن و بدون عقد جدید به زندگی زناشویی بازگردد. رجوع می‌تواند به صورت عملی (مانند نزدیکی) یا لفظی (مانند اعلام بازگشت) باشد. نکته آن است که در رجوع مرد، نیازی به شاهد گرفتن یا اجازه زن نیست.

زندگی مشترک در دوران عده: زن در دوران عده همچنان در منزل شوهر باقی می‌ماند و نفقه او بر عهده شوهر است، مگر اینکه زن ناشزه محسوب شود که در این صورت موجب سقوط حق نفقه شود.

پایان حق رجوع پس از عده: اگر مدت عده پایان یابد و مرد رجوع نکرده باشد، طلاق قطعی شده و دیگر نمی‌توانند بدون عقد جدید به زندگی مشترک بازگردند.

اثر بر ارث: اگر مرد یا زن در مدت عده فوت کنند، طرف دیگر از او ارث می‌برد، زیرا رابطه زوجیت هنوز کاملاً پایان نیافته است.

ب) طلاق بائن

طلاق بائن یکی از انواع طلاق در فقه اسلامی است که در آن رابطه زوجیت به شکلی قطع می‌شود که مرد دیگر حق رجوع به زن را ندارد. در این نوع طلاق، برخلاف طلاق رجعی، مرد نمی‌تواند در مدت عده به زن بازگردد و برای ازدواج مجدد با او نیاز به عقد جدید دارد. به عبارت دیگر یعنی طلاق پس از آن که صورت گرفت قابل برگشت نیست.

ماده 1144 قانون مدنی :

در طلاق بائن برای شوهر حق رجوع نیست.

اقسام طلاق بائن

مستند به ماده 1145 قانون مدنی در موارد ذیل طلاق بائن است :

1.  طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود (غیر مدخوله)
2.  طلاق یائسه
3. طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.
4.  سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید

نکته اول: طلاق خلع و مبارات مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد بائن است و بعد از رجوع زن به عوض این طلاق هم رجعی می شود. (رجوع شود به کتاب مختصر حقوق مدنی دکتر توکلی، چاپ هفدهم، ویرایش چهارم، صفحه 365)

ج) طلاق خلع

طلاق خلع در برخی از کتب حقوقی ذیل طلاق های توافقی آمده است. طلاق خلع عبارت است از اینکه که زن به دلیل کراهت از شوهر خود، در مقابل پرداخت مالی به او، تقاضای طلاق کرده و جدا می شود. به مالی که زن به شوهر تملیک می کند (که به اصطلاح دقیق تر بذل می کند) تا شوهر او را طلاق دهد فدیه می گویند. در واقع این نوع طلاق ما را به یاد اصطلاح معروفی در جامعه می اندازد که می گوید مهرم حلال و جانم آزاد! مستند به ماده 1146 قانون مدنی فدیه ممکن است عین مهر، معادل آن و یا بیشتر یا کمتر از مهریه باشد.

ماده 1146 قانون مدنی :

طلاق خلع آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد طلاق می‌گیرد اعم از اینکه مال‌ مزبور عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد.

منظور از بذل در طلاق خلع

بذل در طلاق خلع به معنای بخشش یا واگذاری مالی از سوی زن به مرد است تا مرد به درخواست زن او را طلاق دهد. این مال می‌تواند مهریه (بخشش تمام یا بخشی از آن) یا هر چیز دیگری باشد که مورد توافق زن و مرد قرار گیرد. طلاق خلع زمانی اتفاق می‌افتد که زن به دلیل کراهت و نارضایتی شدید از زندگی زناشویی، درخواست طلاق کند و برای متقاعد کردن شوهر به طلاق، حاضر شود مالی را به او ببخشد. در واقع بذل نوعی شرط برای ترغیب مرد به طلاق است، زیرا در شرایط عادی مرد ممکن است تمایلی به طلاق نداشته باشد.

ماهیت بذل : بذل نوعی معاوضه است: زن مالی را می‌بخشد و در عوض، مرد طلاق می‌دهد. این مال می‌تواند مهریه، معادل آن، یا مالی دیگر باشد، به شرط آنکه چیزی باشد که ارزش مالی داشته باشد.

میزان بذل : مقدار بذل باید مشخص باشد و با توافق طرفین تعیین شود. مرد نمی‌تواند بیش از آنچه زن پیشنهاد کرده، درخواست کند مگر آنکه میزان مذکور مورد توافق طرفین واقع شود.

شرایط بذل : بذل باید با رضایت زن انجام شود و هیچ اجباری از سوی مرد یا دیگران نباشد. مضافاً زن حق دارد از بذل خود رجوع کند (پشیمان شود)، اما اگر زن در مدت عده از بذل خود رجوع کند، طلاق از خلع به رجعی تبدیل می‌شود و مرد حق دارد به زن رجوع کند.

رجوع زوجه به بذل در طلاق خلع غیرمدخوله

حال که با عبارات آشنا شدیم می خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که آیا اگر مردی همسر خود را که غیر مدخوله است به طلاق خلع مطلقه کند، آیا زوجه می تواند به بذل رجوع کند یا خیر؟ از سویی در شرایط بذل گفتیم که زن حق رجوع به بذل را دارد اما از طرفی طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود (غیر مدخوله) بائن محسوب می شود.

پاسخ مسئله:

در صورت عدم امکان رجوع مرد به طلاق، زن حق رجوع به بذل نخواهد داشت، زیرا رجوع زن به بذل موجب زیان مرد است و این زبان به موجب اصل لاضرر نفی شده است، حال می خواهد خلع عقد معاوضی باشد یا ایقاع.(مختصر حقوق خانواده، صفائی، امامی، ش270) از آنجاکه طلاق غیر مدخوله طبق ماده 1145 قانون مدنی، بائن است و برای مرد حق رجوع نیست؛ می توان گفت: اگر مردی همسر خود را که غیر مدخوله است، به طلاق خلع، مطلقه کند، زن حق رجوع به بذل نخواهد داشت.

حسین جواهری

شماره تماس مستقیم جهت انعقاد وکالت: 09127111049