فهرست مطالب
مقدمه و طرح سوال
در اسلام خودکشی به عنوان ارتکاب فعل حرام، ممنوع و به تبع آن دارای عقوبت اخروی است و به تبع آن ترغیب و ایجاد انگیزه به خودکشی هم اخلاقی نمی باشد.
حال از منظر حقوقی می خواهیم بررسی کنیم که آیا خودکشی و ترغیب به خودکشی جرم است؟
در حقوق ایران به عمل شخصی که فرد دیگری را ترغیب به انجام جرم میکند معاونت در جرم می گوید. در واقع عمل معاونت تسهیل جرم است. معاون در جرم در لحظه وقوع جرم درصحنه جرم حاضر نمی باشد و در دایره اجرایی و فعل مادی جرم نقشی ندارد. برای اینکه بدانیم آیا معاونت در خودکشی جرم است یا خیر ابتدا باید با تعریف جرم و تعریف دقیق معاونت در جرم آشنا شویم.
تعریف جرم
قانون گذار در ماده 2 مجازات اسلامی جرم را اینگونه تعریف کرده است: « هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می شود .» با توجه به این تعریف، برای اینکه عملی جرممحسوب شود، لازم است تا دارای اوصاف زیر باشد :
قانون برای آن عمل، مجازات تعیین کرده باشد. پس فقط زمانی که بتوان یکی از عناوین مجرمانه ذکر شده در قانون را به یک عمل نسبت داد، می توان گفت که آن عمل جرم می باشد.
جرم اعم است از فعل و ترک فعل. به بیانی دیگر، رفتار در این ماده شامل هر دو مورد انجام دادن یک کار (فعل) و انجام ندادن کار (ترک فعل) می باشد. درواقع قانون گذار علاوه بر اعملی که انجامشان جرم است (مثل سرقت) را دارای مجازات می داند، در شرایطی انجام ندادن کاری را هم جرم می داند. به عنوان مثال، اگر غریق نجات که موظف بوده تا در صورت وقوع حادثه از غرق شدن شناگر جلوگیری کند، از نجات او خودداری ورزد.
معاونت در جرم
معاونت در جرم تسهیل جرم است از طرف کسی که در دایره اجرایی و فعل مادی جرم نقش ندارد. مثلا شخص الف برای برای قتل شخص ب چاقویی تهیه می کند و چاقو را به شخص ج می دهد و شخص ج شخص ب را به قتل می رساند. در اینجا ج قاتل (مباشر) و الف معاون در قتل است.
طبق ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی؛ اشخاص زیر معاون جرم محسوب می‌شوند:
الف) هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
ب) هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
پ) هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
نکته مهم آن است که معاونت در جرم هنگامی محقق می شود که موجب وقوع جرم شود. درواقع اگر فعل و عمل مرتکب اصلی، جرم نباشد، معاونت در ارتکاب این عمل نیز جرم به شمار نمی‌رود و نمی توان آن شخص را مجازات کرد. در نتیجه با توجه به مطالب فوق برای رسیدن به سوال که “آیا خودکشی و ترغیب به خودکشی جرم است؟” باید ابتدا بدانیم آیا خودکشی جرم است یا خیر
آیا خودکشی جرم است؟
همانطور که در تعریف جرم گفته شد، اگر قانون برای عملی، مجازات تعیین کرده باشد جرم است. عمل خودکشی در حقوق ایران جرم انگاری نشده است و دارای مجازات نیست. همچنین با توجه به اصل شخصی بودن مجازات ها و مرگ مرتکب نمی توان افراد دیگر را به دلیل رفتار وی مجازات کرد. البته اگر مرتکب خودکشی ناموفق داشته باشد ممکن است که بتوانیم تحت عناوین دیگر او را مجازات کرد. مثلا مستند به ماده 618 قانون مجازات اسلامی، هر کس با هیاهو و جنجال یا حرکات غیر متعارف یا تعرض به افراد موجب اخلال نظم و آسایش و آرامش عمومی گردد یا مردم را از کسب و کار باز دارد به حبس از سه ماه تا یک سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد. اما باید توجه داشت که این مجازات عمل خودکشی نمی باشد.
در نتیجه طبق قوانین فعلی، عمل خودکشی جرم نمی باشد و صرف آن عمل مشمول مجازات نخواهد بود اما این به معنای جایز بودن این عمل قبیح نمی باشد.
معاونت در خودکشی
معاونت در جرم هنگامی محقق می شود که موجب وقوع جرم شود و از آنجایی که عمل خودکشی جرم نیست پس نمی توان ترغیب و ایجاد انگیزه به خودکشی را جرم بدانیم. به عبارت دیگر چون مجرمیت معاون، یک مجرمیت استعاری است، هرگاه عمل ارتکابی جرم نباشد، وصف مجرمانه به معاون نیز تعلق نمی گیرد. البته باید توجه داشته باشید که تحریک به خودکشی از طریق رایانه جرم محسوب می شود و به طور مستقل جرم انگاری شده است. در بند ب ماده 15 قانون جرایم رایانه ایی اینطور آمده است که: چنانچه افراد را به ارتکاب جرائم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کرده یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل کند یا آموزش دهد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون (۵.۰۰۰.۰۰۰)ریال تا بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰)ریال یا هر دو مجازات محکوم می شود.
نتیجه گیری و جمع بندی
خودکشی عملی قبیح و حرام است اما در قوانین ایران جرم انگاری نشده است. با توجه به تعریف جرم و معاونت، برای تسهیل کننده یا ترغیب کننده به خودکشی نمی توان مجازات در نظر گرفت. البته به جز جرایم رایانه ایی که اگر کسی به آن تحریک، ترغیب، تهدید، دعوت کرده، فریب دهد، شیوه ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل کند یا آموزش دهد مجرم شناخته می شود.