اصل منقول بودن دعاوی در حقوق مدنی
مقدمه
در نظام حقوقی هر جامعه، دسته‌بندی و تعریف دقیق اموال نقش مهمی در تعیین حقوق و تکالیف افراد ایفا می‌کند. شناخت انواع مال و تفاوت‌های آن‌ها، به‌ویژه در مباحثی همچون مالکیت، انتقال، ضمانت اجراها و حتی مالیات، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حقوق مدنی ایران، یکی از اصلی‌ترین تقسیم‌بندی‌ها، تفکیک میان اموال منقول و غیرمنقول است که مبنای بسیاری از مقررات قانونی و دعاوی حقوقی قرار می‌گیرد. در این راستا، اموال به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند: اموال منقول و اموال غیرمنقول…
مال منقول به مالی گفته می‌شود که قابل جابه‌جایی از مکانی به مکان دیگر باشد، بدون اینکه به ماهیت آن آسیبی برسد. مانند خودرو، پول، کتاب، سهام شرکت، تلفن همراه و…
در مقابل، مال غیرمنقول به مالی اطلاق می‌شود که جابه‌جایی آن ممکن نبوده یا در صورت جابه‌جایی، ماهیت آن دگرگون می‌شود. برای مثال، زمین، ساختمان، آپارتمان، باغ و… در زمره‌ی اموال غیرمنقول قرار می‌گیرند.
اصل منقول بودن دعاوی
در نظام حقوقی ایران، یکی از اصول مهم در تعیین نوع دعوا از نظر مالی، اصل منقول بودن دعاوی است. به این معنا که اگر نسبت به منقول یا غیرمنقول بودن دعوایی شک داشته باشیم و قرائن و شواهد نیز راه‌گشا نباشند، اصل بر منقول بودن دعوی است.
این قاعده از آن جهت اهمیت دارد که بیشتر اموالی که افراد در زندگی روزمره با آن‌ها سر و کار دارند از نوع اموال منقول‌اند. بنابراین، از منظر حقوقی نیز، اکثر دعاوی مطروحه در مراجع قضایی، مربوط به اموال منقول است.
مصادیقی از اموال منقول و دعاوی مربوط به آن‌ها
برای روشن‌تر شدن این اصل، به چند نمونه از دعاوی مربوط به اموال منقول اشاره می‌کنیم:
-
حقوق فکری و حقوق مالکیت معنوی:
-
حق اختراع و حق تألیف، هر دو در شمار اموال منقول قرار دارند.
-
به همین ترتیب، دعوای راجع به این حقوق نیز منقول محسوب می‌شود.
-
-
سهام و سهم‌الشرکه شرکت‌های تجاری:
-
سهام شرکت‌ها به عنوان اوراق بهادار قابل معامله، جزء اموال منقول هستند.
-
بنابراین، دعوای مربوط به انتقال، مطالبه یا توقیف سهام نیز دعوای منقول است.
-
-
اشتراکات مخابراتی:
-
اشتراک تلفن همراه و تلفن ثابت به دلیل قابلیت انتقال، در زمره اموال منقول جای می‌گیرند.
-
لذا دعاوی نظیر الزام به برقراری اشتراک تلفن یا الزام به انتقال آن نیز دعاوی منقول تلقی می‌گردند.
-
اهمیت اصل منقول بودن دعاوی در رویه قضایی
کاربرد اصل منقول بودن دعاوی در بسیاری از مواقع موجب تسهیل در تعیین صلاحیت دادگاه‌ها می‌شود؛ چراکه مقررات آیین دادرسی مدنی در خصوص دادگاه صالح برای رسیدگی به دعاوی منقول و غیرمنقول متفاوت است. در نتیجه، تشخیص درست نوع دعوا نقش تعیین‌کننده‌ای در سرعت و دقت روند رسیدگی قضایی خواهد داشت.
